Artykuł
Minimalne wynagrodzenie i świadczenia od niego zależne w 2023 r.
W przyszłym roku minimalne wynagrodzenie za pracę wzrośnie dwukrotnie. W I półroczu 2023 r. do 3490 zł (z 3010 zł w 2022 r.) oraz w II półroczu 2023 r. do kwoty 3600 zł. Oznacza to, że inne świadczenia pracownicze, których wysokość zależy od płacy minimalnej, także zostaną podwyższone. Chodzi tu m.in. o dodatek za pracę w nocy, kwoty wolne od potrąceń czy wynagrodzenie za przestój. W efekcie wzrosną koszty zatrudnienia i składek ZUS, w tym m.in. dla przedsiębiorców opłacających je od preferencyjnej podstawy wymiaru. Natomiast stawka godzinowa dla zleceniobiorców od stycznia do czerwca 2023 r. wyniesie 22,80 zł za godzinę pracy (wzrost o 3,10 zł), natomiast od 1 lipca 2023 r. - 23,50 zł (wzrost o 3,80 zł). W 2022 r. stawka godzinowa wynosiła 19,70 zł.
Pracownik zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy uprawniony do zwykłych kosztów uzyskania przychodów oraz kwoty zmniejszającej podatek na podstawie oświadczenia PIT-2 otrzyma w 2023 r. co najmniej 2709,48 zł płacy minimalnej netto (kwota wyliczona bez uwzględnienia wpłat do PPK). Wraz ze wzrostem minimalnej płacy wzrosną też koszty pracodawcy.
Porównanie wysokości minimalnej płacy i kosztów pracodawcy*
Parametry | Minimalne wynagrodzenie w 2022 r. | Minimalne wynagrodzenie od stycznia do czerwca 2023 r. | Różnica (wzrost w stosunku do 2022 r.) | Minimalne wynagrodzenie od lipca do grudnia 2023 r. | Różnica (wzrost w stosunku do 2022 r.) |
brutto | 3010 zł | 3490 zł | 480,00 zł | 3600 zł | 590,00 zł |
netto | 2363,56 zł | 2709,48 zł | 345,92 zł | 2783,86 zł | 420,30 zł |
koszty pracodawcy | 3630,37 zł | 4209,29 zł | 578,92 zł | 4341,96 zł | 711,59 zł |
* Przy założeniu, że pracownik (powyżej 26 roku życia) ma prawo do zwykłych kosztów uzyskania przychodów, złożył PIT-2, składka wypadkowa wynosi 1,8%, za pracownika odprowadzane są składki na FP i FS oraz FGŚP, pracownik nie odprowadza wpłaty do PPK.
Składniki wliczane do minimalnego wynagrodzenia
Aby ustalić, czy wysokość wynagrodzenia pracownika wynosi co najmniej minimalne wynagrodzenie za pracę, należy uwzględnić przysługujące pracownikowi składniki wynagrodzenia i inne świadczenia wynikające ze stosunku pracy, z wyjątkiem:
- nagrody jubileuszowej,
- odprawy pieniężnej przysługującej pracownikowi w związku z przejściem na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy,
- wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych,
- dodatku do wynagrodzenia za pracę w porze nocnej oraz
- dodatku za staż pracy
- art. 6 ust. 5 ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę.
Praktyka pokazuje, że wynikające z umowy o pracę wynagrodzenie zasadnicze pracownika może być niższe od minimalnego wynagrodzenia. Najczęściej jednak, oprócz tego wynagrodzenia, zatrudniony otrzymuje też inne wypłaty uwzględniane przy obliczaniu minimalnej płacy. Jeżeli po zsumowaniu tych składników wynagrodzenia pracownik uzyska co najmniej minimalną płacę, wówczas pracodawca nie ma obowiązku zmiany (podwyższenia) wynagrodzenia zasadniczego.
PRZYKŁAD
Pracownik jest zatrudniony u pracodawcy od 15 lat w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku starszego brygadzisty. Zgodnie z umową o pracę oraz obowiązującym u pracodawcy regulaminem wynagradzania pracownik oprócz wynagrodzenia zasadniczego otrzymuje dodatek stażowy w wysokości 15% tego wynagrodzenia oraz dodatek funkcyjny w wysokości 520 zł. Wynagrodzenie zasadnicze pracownika wynosi 3000 zł brutto. Pracodawca w I półroczu 2023 r. nie będzie musiał zmieniać pracownikowi umowy o pracę w części dotyczącej wynagrodzenia, ponieważ jego łączna pensja przekracza kwotę wynagrodzenia minimalnego i wynosi 3520 zł [3000 zł + 520 zł = 3520 zł]. Natomiast od 1 lipca 2023 r. konieczne będzie podwyższenie płacy minimalnej, aby wraz z dodatkiem funkcyjnym wynosiła co najmniej 3600 zł. Należy pamiętać, że dodatek za staż pomija się przy ustalaniu płacy minimalnej .
PRZYKŁAD
Zgodnie z umową o pracę pracownik zatrudniony na pełny etat otrzymuje 3100 zł płacy zasadniczej. Oprócz wynagrodzenia zasadniczego przysługuje mu dodatek za pracę w porze nocnej oraz dodatek za wysługę lat w wysokości 15% płacy zasadniczej. O ile w 2022 r. jego płaca zasadnicza jest wyższa od ustawowego minimum obowiązującego w tym roku, to w 2023 r. będzie niższa (ustawowe minimum w 2023 r. wyniesie 3490 zł i od 1 lipca 2023 r. 3600 zł). Pracodawca będzie musiał wypłacać pracownikowi wyrównanie lub podwyższyć wynagrodzenie zasadnicze do obowiązującego minimum. Fakt, że pracownik otrzymuje dodatki nocny oraz za wysługę lat, nie ma w tym przypadku znaczenia, gdyż nie można tych kwot zaliczyć do minimalnej płacy.
Do obliczenia wysokości minimalnego wynagrodzenia pracownika przyjmuje się nie tylko wynagrodzenie zasadnicze, ale również przysługujące mu składniki wynagrodzenia i inne świadczenia wynikające ze stosunku pracy. Muszą one być zaliczone według zasad statystyki zatrudnienia i wynagrodzeń określonych przez GUS do wynagrodzeń osobowych. Chodzi np. o premie uznaniowe i regulaminowe czy różne dodatki do wynagrodzenia.
Roszczenie pracownika o wyrównanie do minimalnego wynagrodzenia
Pracownikom, których wynagrodzenie za pełny miesięczny wymiar czasu pracy jest niższe od minimalnego, przysługuje wyrównanie do kwoty minimalnej stawki.
Jeżeli w danym miesiącu wynagrodzenie pracownika otrzymującego miesięczną stawkę jest niższe od minimalnego wynagrodzenia ze względu na terminy wypłat niektórych składników wynagrodzenia lub rozkład czasu pracy, pracodawca ma obowiązek uzupełnienia wynagrodzenia w formie wyrównania. Wyrównanie wypłaca się za każdy miesiąc łącznie z wynagrodzeniem za pracę.
Pracownikom wynagradzanym według stawki godzinowej wyrównanie wypłaca się za każdą godzinę pracy. Wyrównanie stanowi różnicę między:
- wysokością wynagrodzenia godzinowego wynikającą z podzielenia wysokości minimalnego wynagrodzenia przez liczbę godzin pracy przypadającą do przepracowania przez pracownika w danym miesiącu w ramach pełnego etatu a
- wysokością uzyskanego wynagrodzenia przeliczoną na godzinę pracy.
PRZYKŁAD
Pracownica jest zatrudniona na pełny etat jako sprzątaczka w biurze architektonicznym. Jest wynagradzana stawką godzinową w kwocie 19,70 zł brutto za godzinę. Nie otrzymuje innych składników wynagrodzenia. Załóżmy, że pracownica przepracowała w styczniu 2023 r. łącznie 105 godzin ze względu na dni wolne, podczas których biuro było nieczynne. Zgodnie z umową powinna otrzymać wynagrodzenie za pracę w wysokości 2068,50 zł (19,70 zł × 105 godz.). W styczniu 2023 r. wymiar czasu pracy dla pełnego etatu wynosi 168 godzin, a minimalna stawka za godzinę 22,80 zł brutto (3490 zł : 168 godz. = 20,77 zł). Zatem minimalne wynagrodzenie pracownicy w styczniu 2023 r. powinno wynieść 2180,85 zł (20,77 zł × 105 godz. = 2180,85 zł). Pracodawca musi dopłacić pracownicy wraz ze styczniową wypłatą wyrównanie do wynagrodzenia minimalnego w kwocie 112,35 zł (2180,85 - 2068,50 zł). Ponadto za czas nieprzepracowany (63 godziny) pracownica ma prawo do wynagrodzenia przestojowego, liczonego z minimalnej płacy obowiązującej w 2023 r. Łącznie pracownica powinna otrzymać za styczeń 2023 r. wynagrodzenie w wysokości 3490 zł.
Minimalne wynagrodzenie niepełnoetatowca
Dla pracownika zatrudnionego w niepełnym miesięcznym wymiarze czasu pracy wysokość minimalnego wynagrodzenia ustala się w kwocie proporcjonalnej do liczby godzin przypadających do przepracowania w danym miesiącu, biorąc za podstawę minimalną płacę.
PRZYKŁAD
Pracownik zatrudniony w warsztacie samochodowym na pełny etat w 1-miesięcznym okresie rozliczeniowym otrzymuje minimalne wynagrodzenie za pracę. W grudniu 2022 r. zwrócił się z prośbą do pracodawcy o zmianę wymiaru czasu pracy od 16 stycznia 2023 r. z pełnego na 1/2 etatu. W wyniku porozumienia stron pracownik będzie świadczył pracę przez 5 dni w tygodniu po 4 godziny. W styczniu 2023 r. otrzyma wynagrodzenie w wysokości 2492,40 zł (1495,44 zł + 996,96 zł), które pracodawca ustalił w następujący sposób:
● za 9 dni pracy (72 godz.) w okresie od 1 do 15 stycznia 2022 r. (6 stycznia - dzień wolny od pracy):
1495,44 zł [(3490 zł : 168 godz. = 20,77 zł; 20,77 zł × 72 godz.],
● za pracę od 16 do 31 stycznia (12 dni, tj. 48 godz.):
996,96 zł [(3490 zł x 1/2 etatu : 84 godz. = 20,77 zł; 20,77 zł × 48 godz.].
Wpływ minimalnego wynagrodzenia na świadczenia pracownicze
Kwota minimalnego wynagrodzenia wpływa na wysokość niektórych wskaźników i świadczeń pracowniczych, które od 1 stycznia 2023 r. i od 1 lipca 2023 r. będą wyższe.
Wysokość świadczeń pracowniczych w 2023 r. uzależnionych od minimalnego wynagrodzenia
Rodzaj świadczenia | Sposób wyliczenia | Kwota od stycznia do czerwca 2023 r. | Kwota od lipca do grudnia 2023 r. | Podstawa prawna |
1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
dodatek za pracę w porze nocnej | wysokość dodatku obliczamy, dzieląc minimalne wynagrodzenie przez wymiar czasu pracy pracownika przypadający w danym miesiącu, w którym doszło do pracy w nocy, i mnożymy przez 20% |
|
| art. 1518 § 1 Kodeksu pracy |
wynagrodzenie za czas gotowości do pracy i przestój | wynagrodzenie to nie może być niższe od minimalnego wynagrodzenia za pracę | 3490 zł | 3600 zł | art. 81 § 1 i art. 81 § 3 Kodeksu pracy |
odprawa z tytułu zwolnień grupowych | wysokość odprawy pieniężnej nie może przekraczać kwoty 15-krotności minimalnego wynagrodzenia za pracę, obowiązującego w dniu rozwiązania stosunku pracy | 52 350 zł (15 × 3490 zł) | 54 000 zł (15 × 3600 zł)
| art. 8 ust. 4 ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników |
W okresie obowiązywania zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19, jeżeli u pracodawcy wystąpi spadek obrotów gospodarczych lub istotny wzrost obciążenia funduszu wynagrodzeń - wówczas odprawa nie może przekraczać10-krotności minimalnej płacy | 34 900 zł (10 × 3490 zł) | 36 000 zł (10 × 3600 zł) | art. 15gd ust. 1 ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych | |
odszkodowanie za naruszenie zasady równego traktowania w zatrudnieniu, mobbing lub dyskryminację | wysokość odszkodowania nie może być niższa od minimalnego wynagrodzenia | 3490 zł | 3600 zł | art. 183d Kodeksu pracy |
kwota wolna od potrąceń | wolna od potrąceń jest kwota wynagrodzenia za pracę po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne, zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych w wysokości**: |
| ||
● 100% minimalnego wynagrodzenia za pracę, przysługującego pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy przy potrącaniu sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne | 2709,48 zł (zwykłe kup i PIT-2) | 2783,86 zł (zwykłe kup i PIT-2) |
| |
2715,48 zł (podwyższone kup i PIT-2) | 2789,86 zł (podwyższone kup i PIT-2) | |||
2409,48 zł (zwykłe kup, bez PIT-2) | 2483,86 zł (zwykłe kup, bez PIT-2) | |||
2415,48 zł (podwyższone kup, bez PIT-2) | 2489,86 zł (podwyższone kup, bez PIT-2) | |||
● 75% wynagrodzenia minimalnego netto przy potrącaniu zaliczek pieniężnych udzielonych pracownikowi | 2032,11 zł (zwykłe kup i PIT-2) | 2087,90 zł (zwykłe kup i PIT-2) | ||
2036,61 zł (podwyższone kup i PIT-2) | 2094,40 zł (podwyższone kup i PIT-2) | |||
1807,11 zł (zwykłe kup, bez PIT-2) | 1862,90 zł (zwykłe kup, bez PIT-2) | |||
1811,61 zł (podwyższone kup, bez PIT-2) | 1867,40 zł (podwyższone kup, bez PIT-2) | |||
● 90% wynagrodzenia minimalnego netto przy potrącaniu kar pieniężnych | 2438,53 zł (zwykłe kup i PIT-2) | 2505,47 zł (zwykłe kup i PIT-2) | ||
2443,93 zł (podwyższone kup i PIT-2) | 2510,87 zł (podwyższone kup i PIT-2) | |||
2168,53 zł (zwykłe kup, bez PIT-2) | 2235,47 zł (zwykłe kup, bez PIT-2) | |||
2173,93 zł (podwyższone kup, bez PIT-2) | 2240,87 zł (podwyższone kup, bez PIT-2) | |||
● 80% wynagrodzenia minimalnego netto przy potrąceniach innych za zgodą pracownika | 2167,58 zł (zwykłe kup i PIT-2) | 2227,09 zł (zwykłe kup i PIT-2) | ||
2172,38 zł (podwyższone kup i PIT-2) | 2231,89 zł (podwyższone kup i PIT-2) | |||
1927,58 zł (zwykłe kup, bez PIT-2) | 1987,09 zł (zwykłe kup, bez PIT-2) | |||
1932,38 zł (podwyższone kup, bez PIT-2) | 1991,89 zł (podwyższone kup, bez PIT-2) | |||
miesięczne świadczenie pieniężne dla praktykanta | świadczenie to nie może przekraczać 2-krotności minimalnego wynagrodzenia za pracę | 6980 zł | 7200 zł | art. 3 ust. 2 ustawy o praktykach absolwenckich |
* W obliczeniach przyjęto składki na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne, koszty uzyskania przychodów, podatek (12%) i kwotę zmniejszającą podatek - w wysokościach obowiązujących od 1 stycznia 2023 r.
** Przy obliczaniu kwoty wolnej nie uwzględniono potrącenia wpłaty do PPK.
Wyższe wsparcie za zatrudnionych bezrobotnych
Wzrost minimalnego wynagrodzenia spowoduje zwiększenie wsparcia z urzędu pracy, o jakie może ubiegać się pracodawca lub przedsiębiorca na zatrudnionych bezrobotnych. Część tych świadczeń zależy bowiem od wysokości minimalnej płacy.
Wybrane rodzaje wsparcia, o które może się ubiegać pracodawca/przedsiębiorca w 2023 r.
Rodzaj wsparcia przysługującego pracodawcy/przedsiębiorcy na podstawie umowy ze starostą | Okres, przez jaki przysługuje wsparcie | Wysokość wsparcia jednorazowa/miesięczna od stycznia do czerwca 2023 r. | Wysokość wsparcia jednorazowa/miesięczna od lipca do grudnia 2023 r. | Podstawa prawna z ustawy o promocji zatrudnienia |
1 | 2 | 3 |
| 4 |
świadczenie dla instytucji szkoleniowej przyznawane na podstawie umowy zawartej ze starostą, za każdego skierowanego bezrobotnego uczestniczącego w szkoleniu, który wskutek działań tej instytucji podjął w ciągu 30 dni od dnia ukończenia szkolenia zatrudnienie, inną pracę zarobkową lub działalność gospodarczą i wykonuje je co najmniej przez 6 miesięcy | świadczenie jednorazowe | do 1745 zł | do 1800 zł | art. 41 ust. 9 |
refundacja poniesionych kosztów z tytułu opłaconych składek na ubezpieczenia społeczne w związku z zatrudnieniem skierowanego bezrobotnego, przyznawana na podstawie umowy zawartej ze starostą | świadczenie jednorazowe | do 10 470 zł za każdego bezrobotnego |
do 10 800 zł za każdego bezrobotnego | art. 47 |
część kosztów poniesionych na wynagrodzenia, nagrody oraz składki na ubezpieczenia społeczne skierowanych bezrobotnych zatrudnionych w ramach prac interwencyjnych co najmniej w połowie wymiaru czasu pracy na okres do 6 miesięcy | do 6 miesięcy | do 1745 zł oraz składki na ubezpieczenia społeczne od refundowanego wynagrodzenia za każdego bezrobotnego |
do 1800 zł oraz składki na ubezpieczenia społeczne od refundowanego wynagrodzenia za każdego bezrobotnego | art. 51 ust. 2 |
zwrot poniesionych przez pracodawcę kosztów z tytułu zatrudnienia skierowanych bezrobotnych, w ramach prac interwencyjnych, jeżeli refundacja obejmuje koszty poniesione za co drugi miesiąc ich zatrudnienia | do 12 miesięcy | do 3490 zł za każdego bezrobotnego oraz składki na ubezpieczenia społeczne od refundowanego wynagrodzenia za każdego bezrobotnego | do 3600 zł za każdego bezrobotnego oraz składki na ubezpieczenia społeczne od refundowanego wynagrodzenia za każdego bezrobotnego | art. 51 ust. 3 |
zwrot poniesionych przez pracodawcę z tytułu zatrudnienia w ramach prac interwencyjnych w pełnym wymiarze czasu pracy skierowanego bezrobotnego kosztów wypłaconego mu wynagrodzenia, nagród oraz opłaconych składek na ubezpieczenia społeczne, jeżeli zwrot obejmuje koszty poniesione za co drugi miesiąc | do 18 miesięcy | jak wyżej |
jak wyżej | art. 56 ust. 2 |
część poniesionych przez pracodawcę kosztów na wynagrodzenia, nagrody oraz składki na ubezpieczenia społeczne na zatrudnionych bezrobotnych będących dłużnikami alimentacyjnymi do wykonywania przez te osoby przez okres do 6 miesięcy pracy niezwiązanej z wyuczonym zawodem | do 6 miesięcy | do 1745 zł za każdego bezrobotnego łącznie ze składkami na ubezpieczenia społeczne od refundowanego wynagrodzenia |
do 1800 zł za każdego bezrobotnego łącznie ze składkami na ubezpieczenia społeczne od refundowanego wynagrodzenia | art. 57 ust. 6 w zw. z ust. 4 |
refundacja wynagrodzenia za pracę i składek na ubezpieczenia społeczne od refundowanego wynagrodzenia, jeżeli do pracy w ramach prac interwencyjnych są kierowani bezrobotni, którzy spełniają warunki konieczne do nabycia prawa do świadczenia przedemerytalnego | do 24 miesięcy - jeżeli refundacja dotyczy każdego miesiąca zatrudnienia | do 2792 zł za każdego bezrobotnego oraz składki na ubezpieczenia społeczne od refundowanego wynagrodzenia | do 2880 zł za każdego bezrobotnego oraz składki na ubezpieczenia społeczne od refundowanego wynagrodzenia | art. 59 ust. 4 pkt 1 |
do 4 lat - jeżeli refundacja dotyczy co drugiego miesiąca zatrudnienia | ||||
refundacja wynagrodzenia za pracę i składek na ubezpieczenia społeczne od refundowanego wynagrodzenia, jeżeli do pracy w ramach prac interwencyjnych są kierowani bezrobotni, którzy nie spełniają warunków koniecznych do nabycia prawa do świadczenia przedemerytalnego | do 24 miesięcy - jeżeli refundacja dotyczy każdego miesiąca zatrudnienia | do 1745 zł za każdego bezrobotnego oraz składki na ubezpieczenia społeczne od refundowanego wynagrodzenia |
do 1800 zł za każdego bezrobotnego oraz składki na ubezpieczenia społeczne od refundowanego wynagrodzenia | art. 59 ust. 4 pkt 2 |
do 4 lat - jeżeli refundacja dotyczy co drugiego miesiąca zatrudnienia | ||||
refundacja kosztów poniesionych na składki na ubezpieczenia społeczne należne od pracodawcy za skierowanych do pracy bezrobotnych do 30 roku życia, którzy podejmują zatrudnienie po raz pierwszy w życiu | do 12 miesięcy | do 1745 zł za każdego bezrobotnego |
do 1800 zł za każdego bezrobotnego | art. 60c ust. 2 |
dofinansowanie wynagrodzenia za zatrudnienie skierowanego bezrobotnego, który ukończył 50 rok życia | 12 miesięcy - w przypadku zatrudnienia bezrobotnego, który ukończył 50 lat, a nie ukończył 60 lat | do 1745 zł za każdego bezrobotnego |
do 1800 zł za każdego bezrobotnego | art. 60d ust. 1-3 |
24 miesiące - w przypadku zatrudnienia bezrobotnego, który ukończył 60 lat | ||||
refundacja części kosztów poniesionych na wynagrodzenia, nagrody oraz składki na ubezpieczenia społeczne skierowanych bezrobotnych do 30 roku życia | 12 miesięcy | do 3490 zł za każdego bezrobotnego oraz składek na ubezpieczenia społeczne od refundowanego wynagrodzenia | do 3600 zł za każdego bezrobotnego oraz składek na ubezpieczenia społeczne od refundowanego wynagrodzenia | art. 150f ust. 1 |
grant na telepracę dla skierowanego bezrobotnego rodzica powracającego na rynek pracy, posiadającego co najmniej jedno dziecko w wieku do 6 lat, lub bezrobotnego sprawującego opiekę nad osobą zależną, który w okresie 3 lat przed rejestracją w urzędzie pracy jako bezrobotny zrezygnował z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej z uwagi na konieczność wychowywania dziecka lub sprawowania opieki nad osobą zależną | świadczenie jednorazowe | do 20 940 zł za każdego bezrobotnego |
do 21 600 zł za każdego bezrobotnego | art. 60a |
grant na telepracę za zatrudnienie skierowanego bezrobotnego opiekuna osoby niepełnosprawnej | świadczenie jednorazowe | do 41 880 zł za każdego bezrobotnego opiekuna osoby niepełnosprawnej | do 43 200 zł za każdego bezrobotnego opiekuna osoby niepełnosprawnej | art. 60aa |
Wyższa składka na ubezpieczenia społeczne dla początkujących przedsiębiorców
Podwyższenie od 1 stycznia 2023 r., a następnie od 1 lipca 2023 r. minimalnego wynagrodzenia za pracę wpłynie na sytuację osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą. Osoby te są bowiem zobowiązane opłacać składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe od zadeklarowanej kwoty, ale nie niższej od pewnego minimum. Zasadą jest, że najniższa podstawa wymiaru składek na wspomniane ubezpieczenia dla osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą wynosi 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (tzw. duży ZUS). Jednak przedsiębiorcy dopiero rozpoczynający własną działalność i przez pierwsze 24 miesiące jej wykonywania (lub po wykorzystaniu 6-miesięcznego okresu ulgi na start) mogą skorzystać z prawa do opłacania składek od niższej podstawy, wynoszącej 30% minimalnego wynagrodzenia za pracę.
Prawa do takiej preferencji nie mają osoby, które:
● prowadzą lub w okresie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej prowadziły pozarolniczą działalność;
● wykonują działalność gospodarczą na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej.
W 2022 r. obniżona podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe dla przedsiębiorców rozpoczynających działalność gospodarczą wynosiła 903 zł. W związku z podwyższeniem minimalnego wynagrodzenia, podstawa ta wzrośnie w stosunku do 2022 r. o 177 zł:
- od 1 stycznia 2023 r. do kwoty 1047 zł (30% z kwoty 3490 zł),
- od 1 lipca 2023 r. do kwoty 1080 zł (30% kwoty 3600 zł).
Porównanie kosztów preferencyjnych składek w 2022 r. i 2023 r.
Rodzaj ubezpieczenia | Wysokość składki w 2022 r. | Wysokość składki w I półroczu 2023 r. | Różnica (3 - 2) | Wysokość składki w II półroczu 2023 r. | Różnica (5 - 2) |
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 |
emerytalne (19,52%) | 903 zł × 19,52% = 176,27 zł | 1047 zł × 19,52% = 204,37 zł | 28,10 zł | 1080 zł × 19,52% = 210,82 zł | 34,55 zł |
rentowe (8%) | 903 zł × 8% = 72,24 zł | 1047 zł × 8% = 83,76 zł | 11,52 zł | 1080 zł × 8% = 86,40 zł | 14,16 zł |
chorobowe (2,45%)* | 903 zł × 2,45% = 22,12 zł | 1047 zł × 2,45% = 25,65 zł | 3,53 zł | 1080 zł × 2,45% = 26,46 zł | 4,34 zł |
wypadkowe (1,67%)** | 903 zł × 1,67% = 15,08 zł | 1047 zł × 1,67% = 17,48 zł | 2,40 zł | 1080 zł × 1,67% = 18,04 zł | 2,96 zł |
Suma***: | 285,71 zł | 331,26 zł | 45,55 zł | 341,72 | 56,01 zł |
* Ubezpieczenie chorobowe jest dobrowolne.
** Przy założeniu, że przedsiębiorca zgłasza do ubezpieczenia wypadkowego nie więcej niż 9 osób.
*** Uwzględnia dobrowolną składkę chorobową.
Przedsiębiorcy mogą także opłacać składki na ubezpieczenia społeczne w obniżonej wysokości, która jest uzależniona od osiągniętych dochodów. Prawo do tej ulgi mają przedsiębiorcy, których roczny przychód w poprzednim roku kalendarzowym nie przekroczył 120 000 zł. Podstawę oskładkowania należy obliczyć od dochodu z pozarolniczej działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych uzyskanego w poprzednim roku kalendarzowym. Z ulgi tej mogą skorzystać zarówno przedsiębiorcy, jak i osoby z nimi współpracujące. Nie dotyczy to jednak np. wspólników spółek osobowych czy twórców i artystów.
Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne dla innych ubezpieczonych
Wraz ze wzrostem minimalnego wynagrodzenia za pracę od 1 stycznia 2023 r. wzrośnie podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe dla innych grup ubezpieczonych.
Osoby, których podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne jest uzależniona od minimalnej płacy
Grupa ubezpieczonych | Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w 2023 r. |
żołnierze niezawodowi pełniący czynną służbę wojskową, z wyłączeniem żołnierzy pełniących służbę kandydacką | 100% kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującego w grudniu roku poprzedniego (3010 zł) |
duchowni | 100% kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę (3490 zł do 30 czerwca 2023 r. i 3600 zł od 1 lipca 2023 r.) |
duchowni będący ubezpieczonymi z tytułu stosunku pracy, członkostwa w spółdzielni lub służby | różnica między kwotą minimalnego wynagrodzenia a kwotą podstawy wymiaru składek z tytułu stosunku pracy, członkostwa w spółdzielni lub służby |
osoby sprawujące osobistą opiekę nad dzieckiem, które na obszarze Polski są osobami duchownymi, podlegającymi z tego tytułu ubezpieczeniom społecznym przez okres co najmniej 6 miesięcy | 100% kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę (3490 zł do 30 czerwca 2023 r. i 3600 zł od 1 lipca 2023 r.) |
osoby sprawujące osobistą opiekę nad dzieckiem, które na obszarze Polski są zleceniobiorcami, którzy wykonywali pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, przez okres co najmniej 6 miesięcy, i którzy zaprzestali jej wykonywania | nie więcej niż przeciętna miesięczna kwota stanowiąca podstawę wymiaru składek w okresie 6 miesięcy kalendarzowych poprzedzających okres sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem i nie mniej niż 75% kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę (min. 2617,50 zł do 30 czerwca 2023 r. i 2700 zł od 1 lipca 2023 r.) |
osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, oraz osoby z nimi współpracujące | zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 100% kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę (3490 zł do 30 czerwca 2023 r. i 3600 zł od 1 lipca 2023 r.) |
ubezpieczeni podlegający dobrowolnie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym | |
osoby przebywające na urlopie wychowawczym | nie więcej niż przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających urlop wychowawczy i nie mniej niż 75% kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę (2617,50 zł do 30 czerwca 2023 r. i 2700 zł od 1 lipca 2023 r.) |
osoby fizyczne, które na obszarze Polski sprawują osobistą opiekę nad dzieckiem, a które nie spełniają warunków do podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym | 75% kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę (2617,50 zł do 30 czerwca 2023 r. i 2700 zł od 1 lipca 2023 r.) |
Zasady obliczania składki zdrowotnej dla przedsiębiorców w 2023 r.
Podstawa wymiaru składki zdrowotnej i jej wysokość miesięczna (zasadniczo 9%) dla przedsiębiorców, tak jak w poprzednim roku, będzie uzależniona od formy opodatkowania. Zatem najczęściej podstawę jej wymiaru będzie stanowić przychód, dochód lub minimalne wynagrodzenie.
W przypadku przedsiębiorców opłacających podatek liniowy, na zasadach ogólnych (skala podatkowa) lub w formie karty podatkowej, miesięczna składka zdrowotna nie będzie mogła być niższa niż kwota 9% minimalnego wynagrodzenia za pracę (w 2023 r. będzie to 314,10 zł do 30 czerwca i od 1 lipca 324 zł).
Minimalna stawka godzinowa dla zleceniobiorców i samozatrudnionych
Zleceniobiorców i samozatrudnionych również obowiązuje minimalna stawka. Jednak w tym przypadku chodzi o stawkę godzinową z tytułu wykonywania zlecenia bądź świadczenia usług. Minimalna stawka godzinowa dotyczy:
- osób fizycznych, które wykonują działalność gospodarczą i nie zatrudniają pracowników, i nie zawierają umów ze zleceniobiorcami (tzw. jednoosobowe przedsiębiorstwa), oraz
- osób fizycznych niewykonujących działalności gospodarczej - które wykonują zlecenie lub świadczą usługi na podstawie umowy zlecenia lub o świadczenie usług.
Zatem w powyższych umowach wysokość wynagrodzenia nie może być niższa niż minimum (w przeliczeniu na stawkę godzinową). W 2023 r. będą 2 stawki godzinowe:
- 22,80 zł za godzinę (wzrost o 3,10 zł) obowiązująca w I półroczu 2023 r.,
- 23,50 zł za godzinę (wzrost o 3,80 zł) obowiązująca w II półroczu 2023 r.
Należy jednak pamiętać, że minimalna stawka godzinowa nie obejmuje wszystkich zawieranych umów cywilnoprawnych. Nie dotyczy m.in. osób:
- które same decydują o miejscu i czasie wykonywania pracy i jednocześnie przysługuje im wyłącznie wynagrodzenie prowizyjne,
- które wykonują usługi opiekuńczo-bytowe, na podstawie umów zawieranych w ramach prowadzenia rodzinnego domu pomocy,
- które wykonują umowy np. o pełnienie funkcji rodziny zastępczej zawodowej, o utworzeniu rodziny zastępczej zawodowej lub rodzinnego domu dziecka, w przedmiocie prowadzenia rodzinnego domu dziecka, w przedmiocie pełnienia funkcji rodziny pomocowej, w przedmiocie pełnienia funkcji dyrektora placówki opiekuńczo-wychowawczej typu rodzinnego - jeżeli usługi świadczone są nieprzerwanie przez okres dłuższy niż 1 doba,
- które wykonują umowy w zakresie usług polegających na sprawowaniu opieki nad grupą osób lub osobami podczas wypoczynków lub wycieczek dłużej niż 1 dobę,
- które wykonują umowy w zakresie opieki domowej nad osobą niepełnosprawną, przewlekle chorą lub w podeszłym wieku, gdy w związku z ich wykonywaniem osoba świadcząca usługi zamieszkuje wspólnie z podopiecznym w jego mieszkaniu lub domu, a ze względu na charakter sprawowanej opieki usługi są świadczone jednej osobie lub wspólnie zamieszkującej rodzinie nieprzerwanie przez okres dłuższy niż jedną dobę.
PRZYKŁAD
Spółka ABC zatrudnia na podstawie umów zlecenia doradców zajmujących się sprzedażą pożyczek pozabankowych. Ich wynagrodzenie ma charakter prowizyjny i zależy wyłącznie od liczby zawartych umów. Zleceniobiorcy sami decydują o miejscu i czasie wykonania zlecenia. W tym przypadku minimalna stawka godzinowa ich nie obowiązuje.
Wyższa podstawa wymiaru świadczeń chorobowych
Pracownikowi, który stał się czasowo niezdolny do pracy, przysługują w okresie tej niezdolności świadczenia chorobowe. Podobnie jak minimalna płaca, także minimalna podstawa wymiaru tych świadczeń nie może być niższa od ustawowego minimum.
Minimalna podstawa wymiaru zasiłku z tytułu zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy nie może być niższa od 100% minimalnego wynagrodzenia, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71% tego wynagrodzenia.
W 2023 r. będą obowiązywać 2 minimalne podstawy zasiłkowe:
- od 1 stycznia do 30 czerwca 2023 r. - 3011,52 zł [3490 zł - (13,71% z 3490 zł)],
- od 1 lipca do 31 grudnia 2023 r. - 3106,44 zł [3600 zł - (13,71% z 3600 zł)].
Zmiana minimalnego wynagrodzenia za pracę powoduje zatem konieczność podwyższenia należnego świadczenia chorobowego. Oznacza to, że jeśli pracownik otrzymujący wyłącznie minimalne wynagrodzenie, jest niezdolny do pracy na przełomie 2022 i 2023 r., od nowego roku musi mieć ustalone świadczenie chorobowe od wyższej podstawy wymiaru.
PRZYKŁAD
Załóżmy, że pracownik otrzymujący minimalne wynagrodzenie choruje nieprzerwanie od 19 grudnia 2022 r. do 5 stycznia 2023 r. Podstawą wymiaru przysługującego mu zasiłku za grudzień 2022 r. jest kwota 2597,33 zł [3010 zł - (3010 zł × 13,71%)], a za styczeń 2023 r. kwota 3011,52 zł [3490 zł - (3490 zł × 13,71%)]. Przy założeniu, że pracownik ma prawo do zasiłku w wysokości 80%, świadczenie wyniesie:
● za grudzień 2022 r.: 2597,33 zł × 80% = 2077,86 zł; 2077,86 zł : 30 = 69,26 zł (stawka za dzień); 69,26 zł × 13 dni (od 19 do 31 grudnia 2022 r.) = 900,38 zł,
● za styczeń 2023 r.: 3011,52 zł × 80% = 2409,22 zł; 2409,22 zł : 30 = 80,31 zł (stawka za dzień); 80,31 zł × 5 dni (od 1 do 5 stycznia 2023 r.) = 401,55 zł.
Podsumowanie
- Do płacy minimalnej (w 2023 r. do 30 czerwca wynoszącej 3490 zł i od 1 lipca 2023 r. obowiązującej w wysokości 3600 zł) nie należy wliczać nagrody jubileuszowej, odprawy pieniężnej w związku z przejściem na emeryturę lub rentę, wynagrodzenia za nadgodziny, dodatku za pracę w porze nocnej oraz dodatku za staż pracy.
- Pracownikom, których wynagrodzenie za pełny miesięczny wymiar czasu pracy jest niższe od minimalnego, przysługuje wyrównanie do kwoty minimalnej stawki.
- Osobom wykonującym umowy zlecenia bądź umowy o świadczenie usług przysługuje minimalna stawka godzinowa, która w 2023 r. do 30 czerwca wyniesie 22,80 zł, a od 1 lipca 2023 r. 23,50 zł.
- Od minimalnego wynagrodzenia uzależniona jest wysokość różnych świadczeń pracowniczych, m.in. dodatek za pracę w nocy, odprawy, wynagrodzenie za przestój czy też kwoty wolne od potrąceń.
PODSTAWA PRAWNA:
art. 10 § 2, art. 13, art. 183d, art. 292 § 1, art. 81 § 1 i § 3, art. 85 § 2, art. 871, art. 91 § 2, art. 943 § 4, art. 1518 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (j.t. Dz.U. z 2022 r. poz. 1510; ost. zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2140),
art. 6-8 ustawy z 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (j.t. Dz.U. z 2020 r. poz. 2207),
art. 8 ust. 1 i ust. 4 ustawy z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (j.t. Dz.U. z 2018 r. poz. 1969),
art. 3 ust. 2 ustawy z 17 lipca 2009 r. o praktykach absolwenckich (j.t. Dz.U. z 2018 r. poz. 1244),
art. 45, art. 47 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (j.t. Dz.U. z 2022 r. poz. 1732; ost. zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2140),
art. 9 ust. 1 i ust. 2, art. 18 ust. 4c, ust. 7, art. 18a ust. 1, art. 22 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (j.t. Dz.U. z 2022 r. poz. 1009; ost. zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1933),
art. 79a ust. 1, art. 81 ust. 2b, 2d z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (j.t. Dz.U. z 2021 r. poz. 1285; ost. zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2180),
art. 21 ust. 148, art. 22 ust. 2, art. 27 ust. 1, art. 27b ust. 2, art. 32 ust. 3 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (j.t. Dz.U. z 2021 r. poz. 1128; ost. zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2180),
art. 1-4 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. o zmianie niektórych ustaw w celu obniżenia składek na ubezpieczenia społeczne osób fizycznych wykonujących działalność gospodarczą na mniejszą skalę (Dz.U. z 2018 r. poz. 1577; ost. zm. Dz.U. z 2018 r. poz. 2244),
§ 1-2 rozporządzenia Rady Ministrów z 14 września 2021 r. w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę oraz wysokości minimalnej stawki godzinowej w 2022 r. (Dz.U. z 2021 r. poz. 1690),
§ 1-2 rozporządzenia Rady Ministrów z 13 września 2022 r. w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę oraz wysokości minimalnej stawki godzinowej w 2023 r. (Dz.U. z 2022 r. poz. 1952),
art. 41 ust. 9, art. 47, art. 51 ust. 2, ust. 3, art. 56 ust. 2, art. 57, art. 59, art. 60a-60d, art. 150f ust. 1 ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (j.t. Dz.U. z 2022 r. poz. 690; ost. zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2140),
Dorota Brzeszczak-Zagrodzka
specjalista z zakresu prawa pracy, adwokat
Maria Gałecka
ekspert z zakresu prawa ubezpieczeń społecznych, prawnik
-
keyboard_arrow_right
-
keyboard_arrow_right
-
keyboard_arrow_right
-
keyboard_arrow_right
-
keyboard_arrow_right