Interpretacja indywidualna z dnia 10 marca 2023 r., Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, sygn. 0111-KDIB2-3.4014.498.2022.7.BD

Przeniesienie własności mieszkania w zamian za dożywotnią rentę.

Interpretacja indywidualna

– stanowisko nieprawidłowe

Szanowny Panie,

stwierdzam, że Państwa stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego zdarzenia przyszłego w podatku od czynności cywilnoprawnych jest nieprawidłowe.

Zakres wniosku wspólnego o wydanie interpretacji indywidualnej

15 grudnia 2022 r. wpłynął Państwa wniosek wspólny z 14 grudnia 2022 r.  o wydanie interpretacji indywidualnej. Wniosek, dotyczy m.in. podatku od czynności cywilnoprawnych w zakresie skutków podatkowych przeniesienia własności mieszkania w zamian za rentę. Uzupełnili go Państwo – w odpowiedzi na wezwania – pismem z 15 lutego 2023 r. (data wpływu 20 lutego 2023 r. – z brakami formalnymi oraz 6 marca 2023 r. – uzupełnionym o podpis).

Treść wniosku jest następująca:

Zainteresowani, którzy wystąpili z wnioskiem

1)Zainteresowany będący stroną postępowania:

Pan J. P. (dalej: J. P.)

2)Zainteresowany niebędący stroną postępowania:

Pan R. K. (dalej jako: R. K.)

Opis zdarzenia przyszłego

J. P. zamierza zawrzeć z R. K. umowę przeniesienia własności mieszkania w zamian za dożywotnią rentę, w formie przewidzianej przepisami prawa. Zgodnie z tą umową, J. P. zobowiąże się do comiesięcznego płacenia renty na rzecz R. K. w kwocie 1.000,00 zł.

R. K. w zamian za świadczenie przez J. P. dożywotnio na jego rzecz ww. kwoty, tytułem dożywotniej renty, przeniesie własność mieszkania o powierzchni 26,87 m² na J. P.

R. K. na mocy rzeczonej umowy będzie miał prawo przebywać dożywotnio w przeniesionym na rzecz J. P. mieszkaniu.

W uzupełnieniu wniosku wskazali Państwo, że R. K. do lokalu mieszkalnego położonego w G., który ma być przedmiotem przeniesienia w zamian za dożywotnią rentę, przysługuje prawo własności lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość.

R. K. stał się właścicielem ww. lokalu mieszkalnego 7 stycznia 2021 r. w drodze umowy zamiany zawartej w formie aktu notarialnego.  

J. P. zamierza zawrzeć z R. K. umowę renty dożywotniej w 2023 r. Przeniesienie własności ww. lokalu mieszkalnego nastąpi na podstawie umowy renty dożywotniej zawartej w formie aktu notarialnego.

Planowane przeniesienie własności ww. lokalu mieszkalnego nie nastąpi w ramach wykonywania działalności gospodarczej w rozumieniu art. 5a pkt 6 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Pytanie w zakresie podatku od czynności cywilnoprawnych

Czy J. P. będzie zobowiązany do zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych? Jeśli tak, to w jaki sposób obliczona powinna zostać jego wysokość? (pytanie oznaczone we wniosku nr 1)

Państwa stanowisko w sprawie

Państwa zdaniem, strony zamierzają zawrzeć umowę dożywotniej renty w zamian za przeniesienie własności mieszkania.

Umowa renty została zdefiniowana w art. 903 Kodeksu cywilnego. Przez umowę renty jedna ze stron zobowiązuje się względem drugiej do określonych świadczeń w pieniądzu lub rzeczach oznaczonych tylko co do gatunku. Zobowiązanie do świadczenia renty może nastąpić w zamian za nabycie prawa, które zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego nie może być przedmiotem świadczenia renty, np. w zamian za przeniesienie własności nieruchomości. Co do okresu, na jaki ustanawia się rentę, to może być on określony w umowie albo nieokreślony, np. na czas życia osoby uprawnionej.

Jak powszechnie wskazuje się w doktrynie, umowę o rentę należy zaliczyć do kategorii umów nazwanych, które stanowią samoistne źródło zobowiązania. Jest to również umowa konsensualna, mająca charakter losowy (korzyści stron nie są równe ani pewne). Może być ona ukształtowana jako umowa odpłatna lub pod tytułem darmym. Do kategorii umów odpłatnych zaliczamy takie umowy, w których świadczenie jednej strony umowy znajduje swój odpowiednik w świadczeniu drugiej strony. Elementem koniecznym takiej umowy jest więc zaistnienie takiego stanu, w którym każda ze stron umowy uzyskuje ekwiwalent dla własnego świadczenia, rozumiany jako korzyść majątkowa (niekoniecznie w postaci pieniężnej). Do umów odpłatnych nie można więc zaliczyć takich sytuacji, w których tylko jedna ze stron stosunku prawnego odnosi korzyść z dokonanego świadczenia. Jak stanowi art. 487 § 2 Kodeksu cywilnego, umowa jest wzajemna, gdy obie strony zobowiązują się w taki sposób, że świadczenie jednej z nich ma być odpowiednikiem świadczenia drugiej.

Umowa renty ma niewątpliwie charakter umowy odpłatnej, ale nie można jej uznać za umowę wzajemną. Świadczenia spełniane przez strony tej umowy nie są ekwiwalentne, gdyż w przypadku umowy dożywotniej renty w zamian za przeniesienie własności nieruchomości nie jest z góry znana wartość całego świadczenia. 

Zgodnie z art. 906 Kodeksu cywilnego, do renty ustanowionej za wynagrodzeniem stosuje się odpowiednio przepisy o sprzedaży, a do renty ustanowionej bez wynagrodzenia stosuje się przepisy o darowiźnie. Pomimo odpowiedniego stosowania przepisów o sprzedaży lub darowiźnie, renta jest umową innego rodzaju, gdyż zachowuje ona swoją pełną odrębność prawną. Reguły dotyczące stosowania renty ustalane są przy odpowiednim zastosowaniu przepisów dotyczących sprzedaży lub darowizny.

W omawianym przypadku mamy do czynienia z rentą ustanowioną za wynagrodzeniem. Wartość świadczenia tytułem wynagrodzenia za ustanowienie renty (w tym przypadku wartość przenoszonej nieruchomości) nie musi odpowiadać wartości świadczeń z renty, a więc brak jest elementu ekwiwalentności renty, co sprawia, że brak jest podstaw do uznania tej umowy za wzajemną. Każda ze stron zawieranej umowy musi liczyć się z tym, że istnieje możliwość, że ogólna wartość świadczeń drugiej strony nie będzie obiektywnie odpowiadała wartości jej świadczenia. Sam termin „wynagrodzenie” w zamian za ustanowienie renty nie przesądza o ekwiwalentności świadczeń stron, stąd też z uwagi na odpłatny charakter tej umowy, bez względu na to, czy świadczenia stron są ekwiwalentne, należy do niej odpowiednio stosować przepisy o sprzedaży.

Skoro więc dojdzie do odpłatnego zbycia nieruchomości, J. P., jako nabywca, będzie zobowiązany do zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych w wysokości 2%, liczonej od wartości lokalu, który zostanie na niego przeniesiony na podstawie umowy przeniesienia własności nieruchomości w zamian za dożywotnią rentę, którą planują zawrzeć Strony. 

Z uwagi na zakres tej interpretacji, powyżej przywołano tylko tę część stanowiska Zainteresowanych, która dotyczy podatku od czynności cywilnoprawnych.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawili Państwo we wniosku jest nieprawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Przepis art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (t. j. Dz.U. z 2023 r. poz. 170 ze zm.) zawiera zamknięty katalog czynności podlegających opodatkowaniu tym podatkiem.

Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 1 ww. ustawy:

 W myśl art. 1 ust. 1 pkt 2 i 3 ww. ustawy:

Ustawodawca wprowadził zasadę enumeratywnego określenia czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Tym samym, o kwalifikacji określonej czynności prawnej, a w konsekwencji o jej podleganiu opodatkowaniu tym podatkiem decyduje jej treść (elementy przedmiotowo istotne), a nie nazwa. Zatem, jeżeli strony zawierają umowę i układają stosunki w jej ramach w określony sposób, to dla oceny czy powstanie obowiązek podatkowy w podatku od czynności cywilnoprawnych, w związku z dokonaniem wskazanej w ustawie czynności, miarodajne będą rzeczywiste prawa i obowiązki stron tej umowy pozwalające na ich kwalifikacje pod względem prawnym.

Szczegółowe ustalenie zakresu przedmiotowego ma określone konsekwencje. Ustawodawca, wprowadzając zamknięty katalog czynności podlegających opodatkowaniu, wyłączył od opodatkowania inne podobne, które nie zostały wyraźnie wskazane w przepisie. Oznacza to, że czynności niewymienione w ustawowym katalogu nie podlegają opodatkowaniu, nawet gdy wywołują skutki w sferze gospodarczej takie same bądź podobne do tych, które zostały w nim wyliczone.

Stosownie do art. 353¹ ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. z 2022 r. poz. 1360 ze zm.):

Strony zawierające umowę mają wybór pomiędzy ustawowo określonymi wzorcami umów (tzw. „umowami nazwanymi”, tj. „zaproponowanymi przez ustawodawcę” poprzez uregulowanie ich postanowień w przepisach prawa cywilnego) oraz stosunkami, których postanowienia nie mieszczą się w takich wzorcach (tzw. umowy nienazwane).

Na gruncie ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych podatkowi temu podlegają – na podstawie art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. a) – umowy sprzedaży.

Natomiast zgodnie z art. 4 pkt 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych:

Ustawa o podatku od czynności cywilnoprawnych nie zawiera pojęcia „renta”, dlatego w tym zakresie odwołać się należy do odpowiednich przepisów Kodeksu cywilnego.

Zgodnie z art. 903 Kodeksu cywilnego:

Stosownie do art. 906 § 1 ww. ustawy:

Zgodnie z art. 535 cyt. ustawy:

W związku ze zbliżonym charakterem umów renty do umowy sprzedaży oraz nie nazbyt obszerną szczególną regulacją umowy renty ustawodawca uznał za celowe poddanie jej przepisom regulującym umowę sprzedaży. Przepisy dotyczące sprzedaży – w stosunku do renty odpłatnej – mają zastosowanie w zakresie, w jakim brak jest przepisów odnoszących się do umowy renty zawartych w art. 903–907 Kodeksu cywilnego. Zatem, umowa renty nie może być kwalifikowana czy traktowana jako szczególna postać sprzedaży. Zarówno sprzedaż jak i renta stanowią odrębne czynności cywilnoprawne, których nie można utożsamiać bądź stosować zamiennie.

Z opisu zdarzenia przyszłego wynika, że J. P. zamierza zawrzeć z R. K. umowę przeniesienia własności mieszkania w zamian za dożywotnią rentę, w formie przewidzianej przepisami prawa. Zgodnie z tą umową, J. P. zobowiąże się do comiesięcznego płacenia renty na rzecz  R. K. w kwocie 1.000,00 zł. R. K. w zamian za świadczenie przez J. P. dożywotnio na jego rzecz ww. kwoty, tytułem dożywotniej renty, przeniesie własność mieszkania o powierzchni  26,87 m² na J. P. R. K. na mocy rzeczonej umowy będzie miał prawo przebywać dożywotnio w przeniesionym na rzecz J. P. mieszkaniu.

Z powyższego wynika, że chcą Państwo zawrzeć umowę przeniesienia własności mieszkania w zamian za dożywotnią rentę. A zatem, chcą Państwo zawrzeć umowę odpłatnej renty, a nie sprzedaży.

Reasumując należy stwierdzić, że zawarcie umowy polegającej na przeniesieniu własności lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość w zamian za dożywotnią rentę, płatną miesięcznie w pieniądzu, nie należy do katalogu czynności cywilnoprawnych wymienionych w art. 1 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych. Czynność opisana we wniosku nie można stanowi umowy sprzedaży ani żadnej innej umowy tym katalogiem objętej. A zatem przedstawiona we wniosku umowa nie będzie podlegała opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego, które Państwo przedstawili i stanu prawnego, który obowiązuje w dniu wydania interpretacji.

Ta interpretacja stanowi ocenę Państwa stanowiska wyłącznie w zakresie przepisów ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych. W zakresie podatku dochodowego od osób fizycznych zostanie wydane odrębne rozstrzygnięcie.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

- Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawyz dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2651 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli Państwa sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem zdarzenia przyszłego. Z funkcji ochronnej będą mogli skorzystać ci z Państwa, którzy zastosują się do interpretacji.

- Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

- Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację przez Zainteresowanego, który jest stroną postępowania

Pan J. P. (Zainteresowany będący stroną postępowania – art. 14r § 2 Ordynacji podatkowej) ma prawo wnieść skargę na tę interpretację indywidualną do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w (…). Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 259; dalej jako „PPSA”).

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

- w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Teodora Sixta 17, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo

- w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu),  na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej  na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a, art. 14b § 1 i art. 14r ustawy Ordynacja podatkowa.