Wyrok NSA z dnia 6 września 2023 r., sygn. III OSK 2369/22

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: sędzia NSA Rafał Stasikowski Sędziowie: sędzia NSA Tamara Dziełakowska sędzia del. WSA Beata Jezielska (spr.) po rozpoznaniu w dniu 6 września 2023 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej A.A. reprezentowanej przez przedstawiciela ustawowego B.A. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 21 czerwca 2022 r. sygn. akt II SA/Wa 191/22 w sprawie ze skargi A.A. reprezentowanej przez przedstawiciela ustawowego B.A. na decyzję Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 22 listopada 2022 r. nr 010000/620/25797/2021/CSW w przedmiocie odmowy przyznania świadczenia w drodze wyjątku uchyla zaskarżony wyrok oraz zaskarżoną decyzję

Uzasadnienie

Wyrokiem z 21 czerwca 2022 r. (sygn. akt II SA/Wa 191/22) Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, po rozpoznaniu sprawy ze skargi A.A. reprezentowanej przed przedstawiciela ustawowego B.A. na decyzję Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 22 listopada 2022 r. w przedmiocie odmowy przyznania świadczenia w drodze wyjątku, na podstawie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. 2022 r., poz. 329 ze zm., dalej jako: p.p.s.a.), oddalił skargę.

W uzasadnieniu wyroku podano, że zaskarżoną decyzją Prezes ZUS odmówił przyznania skarżącej przyznania renty rodzinnej w drodze wyjątku po zmarłym ojcu. Powołując się na treść art. 83 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2021 r. poz. 291 ze zm., dalej jako: u.o.e.r.), organ wskazał, że świadczenie w drodze wyjątku może być przyznane wnioskodawcy, który spełnia wszystkie warunki wymienione w tym przepisie. Organ wyjaśnił, że renta rodzinna jest pochodną świadczenia osoby zmarłej i w związku z tym w pierwszej kolejności rozpatrzeniu podlega spełnienie powyższych warunków przez osobę zmarłą, a następnie przez wnioskodawcę - członka rodziny osoby zmarłej. Organ podał, że zmarły ojciec małoletniej skarżącej, na przestrzeni 46 lat życia udokumentował jedynie 5 lat, 8 miesięcy i 9 dni łącznych okresów składkowych i nieskładkowych, zaś w dziesięcioleciu przed śmiercią, zamiast 5 lat okresów składkowych i nieskładkowych, wymaganych do uzyskania świadczenia w trybie zwykłym, jedynie rok, miesiąc i 11 dni tych okresów. Wskazano, że w latach: 1992-1993, 1998-2001, 2002-2012, 2012-2014, 2014-2016 oraz 2019-2020 wystąpiły przerwy w wykonywaniu przez ojca skarżącej zatrudnienia lub innej działalności objętej ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym, a nie wykazano szczególnych okoliczności, które uniemożliwiałyby przezwyciężenie przeszkód w wykonywaniu zatrudnienia przez ojca małoletniej skarżącej. Nie orzeczono bowiem wobec niego całkowitej niezdolności do pracy, ani nie wykazano innych szczególnych okoliczności uniemożliwiających wykonywanie zatrudnienia oraz objęcie ubezpieczeniem. Organ wskazał, że ojciec małoletniej skarżącej dwukrotnie rozwiązywał umowę o pracę z przyczyn leżących po jego stronie, co nie może prowadzić do wniosku, że w jego sprawie wystąpiły szczególne okoliczności uniemożliwiające nabycie uprawnień do świadczenia w trybie zwykłym, gdyż osoba, która decyduje się na taką formę rozwiązania stosunku pracy powinna liczyć się z negatywnymi konsekwencjami swoich działań w sferze uprawnień do świadczenia z ubezpieczeń społecznych.

W skardze na powyższą decyzję przedstawicielka ustawowa skarżącej zarzuciła organowi uchybienie obowiązkom procesowym wynikającym z art. 7 oraz 77 § 1 k.p.a. wskazując, że na niewielkie staże pracy zmarłego ojca małoletniej skarżącej miało wpływ odbywanie przez niego bezwzględnej - łącznie kilkunastoletniej - kary pozbawienia wolności, zmaganie się z chorobami, które przyczyniły się do jego wielokrotnych hospitalizacji, a także - przede wszystkim - chorobą alkoholową, wskutek której nie był w stanie podjąć i utrzymać stałej pracy. Podała także, że na brak możliwości podjęcia pracy przez ojca małoletniej miało wpływ jego pobicie w 2020 roku, które było powodem jego całkowitej niezdolności do pracy, a ostatecznie utraty życia.