KSR wskazał, jak ustalić wartość godziwą dla potrzeb rozliczania połączeń jednostek metodą nabycia

Połączenia jednostek są nieodłączną częścią procesów gospodarczych. Muszą być w związku z tym także prawidłowo odzwierciedlone w rachunkowości. A to wcale nie jest łatwe. Ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 120; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 295; dalej: u.r.) zawiera wprawdzie już od 30 lat regulacje wskazujące na zasady rozliczania połączeń, ale zmiany, jakie zachodzą, powodują, że księgowi mają wiele wątpliwości. Aktualną interpretację i objaśnienia można znaleźć w stanowisku Komitetu Standardów Rachunkowości w sprawie ustalania wartości godziwej dla potrzeb rozliczania połączeń jednostek metodą nabycia (Dz.Urz. Min.Fin. z 2024 r. poz. 23; dalej: stanowisko). Księgowi w tym obszarze mieli najwięcej problemów. Okazuje się bowiem, że wartość tego samego składnika aktywów lub pasywów może być ustalona w różny sposób. Pojawiały się więc pytania, jakie założenia należy przyjąć, jak udokumentować wyliczenia, aby wartość ustalona na potrzeby rozliczenia fuzji była uznana za prawidłową i najrzetelniej odzwierciedlającą daną transakcję przejęcia. Omawiane stanowisko będzie pomocne w tym zakresie. Warto jeszcze zauważyć, że ma ono zastosowanie po raz pierwszy do sprawozdań finansowych sporządzanych za rok obrotowy rozpoczynający się 1 stycznia 2024 r. lub po tym dniu, z możliwością jego wcześniejszego zastosowania.

Przypomnijmy, że w świetle prawa bilansowego połączenia jednostek mogą być rozliczane albo metodą nabycia, albo metodą łączenia. Ta druga metoda może być stosowana jedynie w określonych okolicznościach wskazanych w art. 44a ust. 2 u.r., czyli w razie łączenia się spółek, na skutek którego nie następuje utrata kontroli nad nimi przez ich dotychczasowych udziałowców. W szczególności dotyczy to łączenia się spółek zależnych w sposób bezpośredni lub pośredni od tej samej jednostki dominującej, jak również w razie połączenia jednostki dominującej niższego szczebla z jej jednostką zależną. W pozostałych przypadkach należy zastosować metodę nabycia.