Wyrok NSA z dnia 14 lutego 2012 r., sygn. I OSK 318/11

Uprawnienie do żądania zwrotu nieruchomości ma charakter cywilnoprawny, jednak jego realizacja - przeniesienie własności nieruchomości ze Skarbu Państwa z powrotem do poprzedniego właściciela, a także na jego następcę - następuje w drodze postępowania administracyjnego, a skutek rzeczowy w postaci przejścia prawa własności wywołuje nie umowa cywilnoprawna, lecz decyzja administracyjna - z chwilą, gdy stanie się ona ostateczna

Teza od Redakcji

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: sędzia NSA Ewa Dzbeńska Sędziowie sędzia NSA Monika Nowicka sędzia del. WSA Iwona Kosińska (spr.) Protokolant sekretarz sądowy Joanna Drapczyńska po rozpoznaniu w dniu 14 lutego 2012 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej P. M. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 20 października 2010 r. sygn. akt II SA/Gl 453/10 w sprawie ze skargi P. M. na decyzję Wojewody Śląskiego z dnia [...] lutego 2010 r. nr [...] w przedmiocie zwrotu wywłaszczonej nieruchomości oddala skargę kasacyjną.

Uzasadnienie

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach wyrokiem z dnia 20 października 2010 r. sygn. akt II SA/Gl 453/10, po rozpatrzeniu skargi P. M. na decyzję Wojewody Śląskiego z dnia [...] lutego 2010 r. nr [...] w przedmiocie zwrotu wywłaszczonej nieruchomości, oddalił skargę.

W uzasadnieniu wyroku Wojewódzki Sąd Administracyjny przedstawił następujący stan faktyczny sprawy: decyzją Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach z dnia [...] grudnia 1965 r. wywłaszczono na rzecz Skarbu Państwa pod budowę oczyszczalni ścieków działki nr [...] o powierzchni 721 m2 i nr [...] o powierzchni 677 m2 stanowiące własność spadkobierców Z. M. (faktycznie M.), za odszkodowaniem w kwocie [...] zł. Wnioskiem z dnia [...] grudnia 1999 r. P. M. jako następca prawny Z. M. wystąpił o zwrot przedmiotowej nieruchomości podnosząc, że nie została ona wykorzystana na cel wywłaszczenia. Po rozpatrzeniu tego wniosku Prezydent Miasta Katowice decyzją z dnia [...] sierpnia 2001 r. orzekł o zwrocie na rzecz P. M. nieruchomości położonej w Katowicach oznaczonej jako działki: nr [...] i nr [...]. Jednocześnie zobowiązał Skarb Państwa do zwrotu na rzecz P. M. kwoty [...] zł, stanowiącej różnicę między zwaloryzowanym odszkodowaniem a stopniem zmniejszania wartości zwracanego gruntu. Decyzja ta została utrzymana w mocy decyzją Wojewody Śląskiego z dnia [...] stycznia 2002 r., wydaną w następstwie rozpoznania odwołania P. M., w którym zarzucił on, że orzeczeniem zwrotowym nie objęto działki nr [...] o powierzchni 36 m2, stanowiącej część obecnej działki nr [...] oraz że przyznane mu odszkodowanie nie rekompensuje kosztów przywrócenia nieruchomości do stanu poprzedniego. Nadto zarzucił, że bezpodstawnie odszkodowanie pomniejszono o kwotę zwaloryzowanego odszkodowania ustalonego w decyzji wywłaszczeniowej, które nigdy nie zostało wypłacone. Wyrokiem z dnia 15 kwietnia 2004 r. sygn. akt II SA/Ka 379/02 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach uchylił zaskarżoną przez P. M. decyzję Wojewody Śląskiego z dnia [...] stycznia 2002 r. W uzasadnieniu tego wyroku Sąd podzielił zarzut skarżącego, że w sprawie nie orzeczono o całości jego żądania. Stwierdził też, że w okolicznościach sprawy brak jest podstaw do odmowy zwrotu działki nr [...] wydzielonej pod słup wysokiego napięcia w sytuacji, gdy nie została ona zagospodarowana zgodnie z celem wywłaszczenia. Jednocześnie zdaniem Sądu w sprawie o zwrot nie może być rozstrzygana kwestia, czy doszło do wypłaty odszkodowania za wywłaszczoną nieruchomość, ustalonego w decyzji wywłaszczeniowej. Po ponownym rozpatrzeniu odwołania Wojewoda Śląski decyzją z dnia [...] września 2004 r. uchylił decyzję Prezydenta Miasta Katowice i przekazał sprawę do ponownego rozpatrzenia. Jednocześnie do rozpoznania sprawy w pierwszej instancji wyznaczył Prezydenta Miasta Sosnowca. Organ ten orzekając w sprawie po raz trzeci (poprzednie jego dwie decyzje z dnia [...] lipca 2006 r. i z dnia [...] października 2008 r. zostały bowiem uchylone w trybie odwoławczym decyzjami Wojewody Śląskiego, odpowiednio z dnia [...] lipca 2007 r. i z dnia [...] czerwca 2009 r.) decyzją z dnia [...] listopada 2009 r. orzekł o zwrocie na rzecz P. M. (jako następcy prawnego zmarłego dnia [...] kwietnia 2008 r. P. M.) spornej nieruchomości położonej w Katowicach, przy ul. [...], oznaczonej w ewidencji gruntów jako działki: nr [...] o pow. 677 m2, nr [...] o pow. 735 m2 i nr [...] o pow. 36 m2. Jednocześnie zobowiązał P. M. do zapłaty na rzecz Skarbu Państwa kwoty [...] zł tytułem zwrotu wypłaconego za wywłaszczone nieruchomości odszkodowania. Orzekł również, że nieruchomość wywłaszczona podlega zwrotowi w stanie, w jakim znajduje się w dniu jej zwrotu. W uzasadnieniu tej decyzji organ ustalił, że cel wywłaszczenia nie został zrealizowany. Na wywłaszczonej nieruchomości nie wybudowano bowiem oczyszczalni ścieków. Wchodzące w skład wywłaszczonej nieruchomości działki nr [...] i nr [...] stanowią własność Skarbu Państwa i w terenie są to działki nieogrodzone porośnięte trawą i samosiejkami drzew, zajęte częściowo pod zwały ziemi i "gruzu". Działka nr [...] o pow. 36 m2 stanowi własność Gminy Katowice i jest na niej usytuowana odnoga słupa linii wysokiego napięcia, należącej do uczestniczki postępowania spółki [...] S.A. w G. Dokonując rozliczeń finansowych związanych ze zwracanymi działkami organ dokonał waloryzacji przyznanego decyzją wywłaszczeniową odszkodowania, ustalając go na kwotę [...] zł. Co do wartości zwracanej nieruchomości Prezydent Miasta Sosnowca oparł się na operacie szacunkowym rzeczoznawcy z dnia [...] września 2009 r., który stosując podejście porównawcze metodą korygowania ceny średniej wyliczył wartość objętych zwrotem nieruchomości na kwotę [...] zł, tj. po [...] zł za 1 m2. Wziął przy tym do porównania 26 transakcji z okresu od 8 lipca 2008 r. do 23 września 2009 r. Jednocześnie rzeczoznawca przyjął, że z uwagi na zajęcie działki nr [...] o pow. 36 m2 pod słup wysokiego napięcia, wartość wywłaszczonej nieruchomości uległa zmniejszeniu o kwotę [...] zł. Zdaniem organu I instancji nie doszło do dalszego zmniejszenia wartości nieruchomości w związku z umiejscowieniem na niej zwałów ziemi i gruzu. W tym względzie organ podzielił stanowisko rzeczoznawcy zawarte w piśmie z dnia [...] października 2009 r., stanowiącym odpowiedź na sformułowane przez skarżącego zarzuty pod adresem przedmiotowego operatu. Rzeczoznawca stwierdził w nim, że nieruchomość została wyceniona jako nieruchomość o przeznaczeniu przemysłowym, a to z tego względu, że jest położona w przemysłowej części Katowic - [...]. Dla wyceny takich działek nie ma zaś znaczenia, czy znajduje się na nich gruz i czy doszło do naruszenia na nich warstwy ziemi uprawowej, co zarzucał skarżący. Miałoby to znaczenie dla działki o przeznaczeniu rolnym, jednakże wartość takiej działki byłaby kilkakrotnie niższa niż działki na cele przemysłowe, handlowe i usługowe. Organ zwrócił też uwagę, że zgodnie z treścią art. 139 ustawy nieruchomość podlega zwrotowi w stanie, w jakim znajduje się w dacie jej zwrotu. Nie istnieje zatem obowiązek przywrócenia nieruchomości do stanu poprzedniego. Zdaniem organu za dalszym pomniejszeniem wartości zwracanej nieruchomości nie może przemawiać okoliczność, że nieruchomość ta nie ma dostępu do drogi publicznej, a to z tego względu, że dostępu takiego nie miała już co najmniej od 1926 r., a więc jeszcze przed wywłaszczeniem. Nadto Prezydent Miasta Sosnowca stwierdził, że nawet gdyby przyjąć dalsze zmniejszenie wartości zwracanej nieruchomości to i tak brak byłoby podstawy prawnej do przyznania skarżącemu z tego tytuł w tym postępowaniu odszkodowania od Skarbu Państwa.