Wyrok NSA z dnia 7 grudnia 2023 r., sygn. III FSK 3258/21

W zakresie odpowiedzialności członków zarządu za zaległości podatkowe spółki, kluczowe przy rozpatrywaniu przesłanek egzoneracyjnych zgodnie z art. 116 § 1 pkt 1 lit. a O.p. jest prawidłowe ustalenie właściwego czasu na zgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości, uwzględniając regulacje prawa upadłościowego, a zwłaszcza art. 21 ust. 1 p.u., określający dwutygodniowy termin na zgłoszenie wniosku od momentu wystąpienia podstaw do ogłoszenia upadłości, czego interpretacja wymaga ścisłego związku z ochroną wierzycieli oraz uwzględnienia, że fakt niewypłacalności musi być charakteryzowany przez trwałość i powtarzalność niewykonywania wymagalnych zobowiązań, a nie jednostkowym ich brakiem.

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Wojciech Stachurski, Sędzia NSA Sławomir Presnarowicz, Sędzia WSA (del) Mirella Łent (sprawozdawca), Protokolant asystent sędziego Jakub Witan, po rozpoznaniu w dniu 7grudnia 2023 r. na rozprawie w Izbie Finansowej skargi kasacyjnej Ministra Rodziny i Polityki Społecznej od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 18 września 2020 r., sygn. akt III SA/Wa 2643/19 w sprawie ze skargi Z. M. na decyzję Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 16 września 2019 r., nr BON.III.5220.422.8.2017.MRA/IN w przedmiocie odpowiedzialności osób trzecich za zaległości spółki z tytułu wpłat na PFRON za sierpień i wrzesień 2013 r. 1) oddala skargę kasacyjną, 2) zasądza od Ministra Rodziny i Polityki Społecznej na rzecz Z. M. kwotę 240 (słownie: dwieście czterdzieści) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

Wyrokiem z dnia 18 września 2020 r. sygn. III SA/Wa 2643/19 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w sprawie ze skargi Z. M. na decyzję Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 16 września 2019 r. w przedmiocie orzeczenia o solidarnej odpowiedzialności byłego prezesa zarządu wraz z pozostałym członkiem zarządu za zaległości spółki z tytułu wpłat na Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych za sierpień i wrzesień 2013 r. uchylił decyzję Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w zaskarżonej części tj. dotyczącej orzeczenia o odpowiedzialności skarżącego za zaległości spółki z tytułu wpłat na PFRON za sierpień i wrzesień 2013 r. (pkt 1 decyzji) oraz zasądził od organu na rzecz skarżącego kwotę 997 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego.

W uzasadnieniu wyroku, sąd pierwszej instancji wskazał, że w niniejszej sprawie przedmiot zaskarżenia stanowiła decyzja MRPiPS jedynie w zakresie jej pkt 1. Tym samym przedmiot zaskarżenia i jednocześnie istota sporu w sprawie stanowiła zasadność orzeczenia, na podstawie art. 116 O.p., o solidarnej odpowiedzialności skarżącego za zaległości spółki z tytułu wpłat na PFRON za sierpień i wrzesień 2013 r. Sąd ten wskazał, że organ prawidłowo wykazał pozytywne przesłanki odpowiedzialności osób trzecich za zaległości podatkowe spółki, a zatem pełnienia przez skarżącego funkcji członka zarządu w czasie o jakim mowa w art. 116 § 2 O.p. oraz wykazanie bezskuteczności egzekucji przeciwko spółce, nadto dodał, że okoliczności te w sprawie nie były sporne. WSA w Warszawie uznał, że w sprawie należało odnieść się do kwestii prawidłowości ustaleń poczynionych w zaskarżonej decyzji dotyczących niewykazania przez skarżącego okoliczności wyłączających jego odpowiedzialność. Podał, że w sprawie bezsporne było to, że skarżący nie wykazał mienia spółki, z którego egzekucja umożliwiłaby zaspokojenie zaległości podatkowych spółki w znacznej części. Sąd pierwszej instancji podkreślił, że punktem wyjścia dla oceny, czy w sprawie poddanej sądowej kontroli zaistniała kolejna przesłanka egzoneracyjna, czy członek zarządu wykazał, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęto postępowanie zapobiegające ogłoszeniu upadłości (postępowanie układowe) jest ustalenie właściwego czasu na zgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości w rozumieniu art. 116 § 1 pkt 1 lit. a O.p. Zdaniem MRPiPS, w okolicznościach niniejszej sprawy, wniosek ten powinien zostać złożony do 4 października 2013 r., wobec niedokonania przez spółkę wpłaty na PFRON za sierpień 2013 r., wymagalnej do 20 września 2013 r. Sąd pierwszej instancji wskazał jednak, że nie można było się zgodzić ze stanowiskiem organu, że podstawę do złożenia wniosku o upadłość stanowiło samo nieuiszczenie przez skarżącą jednej wpłaty na PFRON za sierpień 2013 r. w wysokości 16.997 zł, a tym samym, że tylko na tej podstawie można było przyjąć, że właściwy czas na złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości przypadał już na początek października 2013 r. Sąd ten zauważył, że niewątpliwie brak uregulowania jednej wpłaty na PFRON nie wypełnia jeszcze przesłanki "niewykonywania wymagalnych zobowiązań" z art. 11 ust 1 p.u., gdyż ten brak wpłat musi się charakteryzować pewną powtarzalnością, trwałością, a nie polega na jednostkowym braku takiej wpłaty. WSA w Warszawie stwierdził, że w kwestii tak istotna dla rozstrzygnięcia sprawy jak określenie "czasu właściwego: na złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości organ nie mógł poprzestać na jednozdaniowym stwierdzeniu, a do tego, w istocie sprowadza się uzasadnienie decyzji organu. Ponadto zdaniem tego sądu, organ w uzasadnieniu decyzji nie odniósł się w ogóle do kwestii kluczowej, a mianowicie do tego, czy w sprawie nie doszło do przedawnienia zobowiązań z tytułu wpłat na PFRON w stosunku do spółki. Sam fakt, że w sprawie toczyło się postępowanie upadłościowe, nie zwalniało organu od wyjaśnienia i wskazania okoliczności mających wpływ na ewentualne zawieszenie biegu terminu przedawnienia oraz wskazania okresu na jaki doszło do zawieszenia biegu tego terminu. Sąd pierwszej instancji stanął na stanowisku, że z powyższych względów decyzja organu została uzasadniona w sposób nie do zaakceptowania. Podkreślił, że jest to o tyle istotne, że organ rozpoznawał odwołanie skarżącego ponad 2 lata, nie przeprowadzając w istocie żadnego dodatkowego postępowania dowodowego. Wyrok ten w całości dostępny jest w Centralnej Bazie Orzeczeń Sądów Administracyjnych (http://orzeczenia.nsa.gov.pl, dalej w skrócie CBOSA).