Postanowienie SN z dnia 20 marca 2024 r., sygn. II USK 297/23

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Jolanta Frańczak

w sprawie z odwołania Z. P.
‎przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w Płocku
‎o zwrot nienależnie opłaconych składek,
‎po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w dniu 20 marca 2024 r.,
‎skargi kasacyjnej organu rentowego od wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku
‎z dnia 23 lutego 2023 r., sygn. akt III AUa 78/22,

odmawia przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania.

UZASADNIENIE

Sąd Apelacyjny w Białymstoku wyrokiem z dnia 23 lutego 2023 r. – po rozpoznaniu apelacji ubezpieczonego Z. P. – zmienił zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego w Ostrołęce z dnia 22 grudnia 2021 r. i poprzedzającą go decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Płocku z dnia 2 marca 2021 r. w ten sposób, że zobowiązał organ rentowy do zwrotu ubezpieczonemu nienależnie opłaconych składek na ubezpieczenia społeczne za okres od dnia 1 stycznia 2007 r. do dnia 22 lipca 2013 r. w kwocie 43.427,37 zł i na Fundusz P. w kwocie 3.453,06 zł oraz zasądził od organu rentowego na rzecz ubezpieczonego kwotę 6.300 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego za obie instancje.

Sąd Apelacyjny nie podzielił stanowiska Sądu pierwszej instancji, że termin 5-letniego okresu przedawnienia nienależnie opłaconych przez ubezpieczonego składek z tytułu działalności gospodarczej rozpoczął bieg od dnia opłacenia przez niego tych składek (ostatnią składkę opłacono w dniu 10 sierpnia 2013 r.), czyli stosownie do art. 24 ust. 6g pkt 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (obecnie jednolity tekst: Dz.U. z 2023 r., poz. 1230 ze zm., dalej jako ustawa systemowa) upłynął w dniu 10 sierpnia 2018 r. Sąd Apelacyjny podniósł, że decyzją z dnia 21 września 2015 r. stwierdzono podleganie ubezpieczonego w spornym okresie obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym z tytułu zatrudnienia na podstawie stosunku pracy z S. Sp. j. w K., a następnie decyzją z dnia 18 października 2020 r. stwierdzono, że nie podlega on za ten sam okres obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej. Wobec tego termin rozpoczęcia biegu przedawnienia należy liczyć od daty uprawomocnienia się decyzji organu rentowego z dnia 18 października 2020 r., ponieważ dopiero doręczenie tej decyzji ubezpieczonemu było zawiadomieniem dokonanym przez organ rentowy w rozumieniu art. 24 ust. 6b ustawy systemowej. W konsekwencji wniosek ubezpieczonego z dnia 8 stycznia 2021 r. o zwrot nienależnie opłaconych składek został złożony przed upływem 5-letniego terminu przedawnienia, a więc przysługuje mu zwrot zapłaconych składek za sporny okres. Po pierwsze, w dacie uiszczenia składek sytuacja prawna ubezpieczonego nie była pewna wobec toczącego się sporu sądowego z odwołania od decyzji z dnia 21 września 2015 r., który zakończył się oddalającym to odwołanie wyrokiem Sądu Okręgowego w Ostrołęce z dnia 4 lipca 2019 r., III U 949/15. Po drugie, przyjęcie koncepcji, że nie podlegają zwrotowi jako przedawnione składki, od których opłacenia minęło 5 lat, prowadziłaby do sytuacji, że sporne składki uległyby przedawnieniu jeszcze przed stwierdzeniem, iż zostały nienależnie uiszczone. Taka wykładnia przepisów powodowałaby, że ubezpieczony, mimo wykazania należytej staranności we własnych sprawach, nie miałby szans wystąpić z wnioskiem o zwrot nienależnie uiszczonych składek.