Uchwała SN z dnia 4 kwietnia 2023 r., sygn. III CZP 11/22

składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego

4 kwietnia 2023 r.

Sąd Najwyższy w Izbie Cywilnej w składzie:

SSN Mariusz Łodko (przewodniczący)
‎SSN Marcin Łochowski
‎SSN Ewa Stefańska (sprawozdawca)
‎SSN Tomasz Szanciło
‎SSN Krzysztof Wesołowski
‎SSN Mariusz Załucki
‎SSN Kamil Zaradkiewicz

na posiedzeniu niejawnym 4 kwietnia 2023 r. w Warszawie

w sprawie z powództwa G. K.

przeciwko Bank spółce akcyjnej w W.

o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym
‎na skutek przedstawienia przez Sąd Najwyższy postanowieniem z 24 stycznia
‎2020 r., III CZP 53/19,

do rozstrzygnięcia powiększonemu składowi
‎zagadnienia prawnego:

podjął uchwałę:

Umorzenie wierzytelności na podstawie art. 369 ust. 2 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe, w brzmieniu obowiązującym przed dniem 1 stycznia 2016 r., skutkuje wygaśnięciem hipoteki na nieruchomości stanowiącej własność osoby trzeciej, ustanowionej na zabezpieczenie tej wierzytelności.

UZASADNIENIE

Powódka G. K. w pozwie skierowanym przeciwko Bank S.A. w W. domagała się usunięcia niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej urządzonej dla stanowiącego jej własność lokalu mieszkalnego a rzeczywistym stanem prawnym, przez wykreślenie z działu czwartego księgi wpisów hipoteki umownej kaucyjnej w kwocie 462 890,27 zł i hipoteki umownej zwykłej w kwocie 661 271,82 zł, ustanowionych na tej nieruchomości dla zabezpieczenia wierzytelności przysługujących pozwanemu przeciwko dłużnikowi Z. P. Zdaniem powódki, umorzenie w postępowaniu upadłościowym długu Z. P. spowodowało wygaśnięcie hipotek, na podstawie art. 94 u.k.w.h., w brzmieniu obowiązującym od 20 lutego 2011 r. Wobec odmowy dokonania przez pozwanego czynności umożliwiającej wykreślenie hipotek, powódka wytoczyła powództwo na podstawie art. 10 u.k.w.h.

Sąd Rejonowy dla Krakowa-Krowodrzy w Krakowie wyrokiem z 13 września 2018 r. oddalił powództwo. Ustalił, że na podstawie umowy z 1 kwietnia 2009 r. poprzednik prawny pozwanego udzielił Z. P. kredytu w kwocie 661 271,82 zł, którego zabezpieczeniem były m.in. obie hipoteki ustanowione na nieruchomości lokalowej powódki. Postanowieniem z 23 września 2011 r. Sąd Rejonowy w Bielsku-Białej ogłosił upadłość Z. P. prowadzącego działalność gospodarczą pod nazwą Firma Handlowo-Usługowa E. w B., obejmującą likwidację majątku dłużnika. Postanowieniem z 21 maja 2014 r. sąd ten stwierdził zakończenie postępowania upadłościowego i umorzył w całości wierzytelności niezaspokojone w postępowaniu upadłościowym, w tym wierzytelność pozwanego w wysokości 551 763,97 zł. Cały majątek Z. P. został w postępowaniu upadłościowym sprzedany. Na podstawie bankowego tytułu egzekucyjnego zaopatrzonego przez sąd w klauzulę wykonalności pozwany wszczął postępowanie egzekucyjne skierowane do nieruchomości lokalowej powódki.

W uzasadnieniu orzeczenia Sąd pierwszej instancji powołał się na stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z 10 września 2015 r., II CSK 745/14, i podkreślił funkcję hipoteki jako gwarancji uzyskania zaspokojenia przez wierzyciela w sytuacji, gdy nadal istnieje mienie mogące do tego doprowadzić. Wskazał również na pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w uzasadnieniu wyroku z 5 lutego 2016 r., IV CSK 346/15, o braku wpływu wygaśnięcia zobowiązań upadłego na byt prawny hipoteki, w kontekście regulacji wynikającej z art. 369 w zw. z art. 291 prawa upadłościowego i naprawczego, w brzmieniu obowiązującym do 1 stycznia 2016 r. (Dz.U. z 2015 r., poz. 233; dalej: „p.u.n.”).